1. Кіріспе 
2. Әдебиетке шолу 
3. Казталовка ауданында мүйізді іріқара бруцеллезін жою шараларын еткізудің күнтізбелік жоспары 
4. Эпизоотологиялық тексеру картасы эпизоотологиялық ошақтар туралы мәліметтер 
5. Жоспарға тусініктеме 
6. Қорытынды 
7. Қосымшалар 
8. Қолданылған әдебиеттер

К і р і с п е

Індетке қарсы күрес жүргізетін бөлім Республика көлемінде кездесетін жұқпалы аурулар мен паразит ауруларын болдырмау, алдын алу, сақтандыру және оған қарсы күрес жоспарын жасап, олардың орындалуын, аурулардан тазарту мумкіншіліктерін іске асырады. Бірінші мал дәрігерлік есепке талдай жасап, осы аурулардан тазарту мумкуншіліктерін іске асырады. Бірінші мал дәрігерлік есепке талдау жасап, осы аурулардан өлім-жетімге ұшарамауын қадағалайды. Сонымен қатар облыстардағы мал дәрігерлік қызмет салаларының дәрі-дәрмек, зарарсыздандыру заттарымен, биологиялық препараттармен қамтамасыз етілуін қадағалайды. 
Малдың бруцеллез індетіне қарсы бөлім Республика көлемінде мал арасында бруцеллез ауруының пайда болу жолдарын тексеру, таралуын анықтайды, олармен жоспарлы түрде /шарушылықтардың мал өсіру бағатына сәйкес/, курес жүргізілу шараларын белгілейді. Малы сау шаруашылақтарды осы аурулардан сақтандыру және ауру тараған шаруашылықтарды одан арылту мүмкіншіліктерін жан жақты жоспарын жасап, дер кезінде орындалуын қадағалайды. Облыстағы індеттерге қарсы күресетін арнаулы экспедициялардың жұмыстарына басшылық етеді. 
Қазақстан бойынша мемлекеттік мал дәрігерлік қыщмет салалары заман талабына сай жетіліп, қоғам дамуына елеулі күрес қосып, келеді. Бүгінгі таңда Батыс Қазақстан облысының Казталовка ауданындағы Жалпактал аулының және оған қарасты мал дәрігерлік учаскелер бар. Соның ішінде бруцелезге қарсы құрылған аудандық экспедицияда 12 мал дәрігері қызмет жасайды. Бұл аудан аймағанда жыл сайын тіркеліп отыр. Сондықтан бруцеллезді болдырмау үшін аудандық аумақтақ басқармабар күшін салады. 

Әдебиетке шолу 
Конопаткин А.А-ның /1984 / мәліметіне сүйенсек бруцеллез /brucellosis/-аналықтардың іш тастауымен, шу түспеуімен, эндометриттермен, еркектерінің жиірек симптомсыз өтетін орхиттарымен сипатталатын малдардың созылмалы ауруы. 
Бруцеллез жер шарының көптеген елдерінде таралған, бірақ сирек кездесетін Африка, Орталық және Оңтустік Америкада. Азия мен Европаның кей елдерінде. 
Қоздырғыш. Brucello тусының 6 турі бар: 9 биоварианты бар Br.abortus, Br.melitensiz-3, Br.suis-4, Br. Neotomac, Br. Ovis және Br. Canis. Барлық бруцеллалар полиморфты, /0,6-1,5*0,5-0,7 мкм/. Микробтар қозғалмайды, анименді бояулармен жақсы боялады, грам-теріс. Кейбір штамдар капсула түзеді. 
Бруцеллалардың физикалық жэне химиялық факторларға төзімділігі жоғары емес. 60 С-да 30 минутта70 С-да 5-10 минутта, 90-100 С-та бірден өледі. Ашылған және салқын сутте, қаймақта микроб 4-7 кунге дейін сақталады, киімде – 14 кун, ірімшік,май, тұздалган теріде – 67 кун, тұздалған етте – 3 айға дейін сақталады. Топырақта, суда, ірі азықта – 4 айға дейін өміршендігін сақтайалады. Шіріген материалда микроб тез жойыла бастайды. Тіке тускен кун саулесі 3-4 сағатта, креомин, фенол, формацильдегид (1%) ерітінділері бір сағатта, 5%-к жана сөндірілген әк – 2 сағатта өлтіреді. 
Індеттік ерекшілктері. (Сайдулдин Т. 1999) мәліметі бойынша бұл аурудың табиғи ошағы болмайды. 
Инфекция қыздырушысының бастауына бруцеллезбен ауырған малдар жатады, әсіресе олар клиникалық белгілері айқын білінген кезде өте қаупті. Ондай жануарлар марана мен, шумен, тастанды жолмен және жыныс жолдарынан аққан сорамен ауру қыздырушысын аса мол мөлшерде бөліп шығарады.Қыздурышы микроб сонымен қатар сутпен, шәуетпен, нәжіспен және жесеппен бірге бөлінеді. Сиырдың жемінде бруцеллалар 7-9 жыл, ал қойда 2-3 жыл сакаталып, оқтын-оқтын сутпен бөлініп тұрады. 
Шаруашылықта ауру жаңадан басқа жақтан мал әкелгенде каратиндеу ережелерін сақтамағанда, ауру және сау малдарды бірге жайганда, бір суаттан суарганда, бір жолмен айдағанда таралады. Ауру қоздырушысын мал қараға ит пен кемірушілер де әкеледі. Әсіресе олар бруцеллезге шолдыққан малдардың шуымен не тастанды төлемін жанаскан жағдайда микроб тасымалдаушыға айналады. 
Індеттің жаңа ошақтарында бейім жануарлардың 60%-ке дейін инфекцияға шалдығу мумкін. Бас кезінде буаз мал ішінара, ал кейін жаппай іш тастауы мумкін. 2-3 жыл өткен соң аборт байкалмайды, ал шеттен мал косканда індеттену өршіп, жаңа әкелінген және бұрын аурған малдарды қоса қамтып, тастау қайтадан қаулауы мумкін. Малды аралстыру індетті өршетіп, оның жаңа ошақтарын қалыптастырады. 
Малды өсіргенде, бағып куткенде ветеринарлық- санитарлық талаптарды дұрыс орындамау, сотының нәтижесінде жануарлардың ауруға төзімділігінің нашарлауы, уақытылы шумен тастанды төлді жинамау, көңді тазаламау, дезинфекцияны ретті турде жасамау бруцеллездің шығуына жағдай тудырады. 
И.А. Тарасовтың (1937) мәліметі бойынша Br. Melitensis – жоғары вирусенттіштамының 50 мың бруцелласының 10-ы қойларда тек лимфа туіндерінің аймақтық инфекциялануын тудырды, ал 100 мың доза-генерализденген инфекциялануын тудырды. Бұдан мынадай қорытынды жасалды: салыстармалы түрде қойлар бруцеллез инфекциясына төзімді және олардың кілегеі қабығы мен тері арқылы зарарлануы үшін бруцеллалардың көп мөлшері керек. 
Елеміздің әр түрлі мекемелерінде бруцеллалардың вируленті штаммдарын титрлеген кезде Br.melitensis штаммынын конъюктиваішілік және тері астына егіп жұктырудағы салыстырмалы шамамен орташа көрсеткішінің 25 тен 100 мың микроб денесі екенін анықтады (М.М. Иванов, Е.С. Орлов) Бұл жағдайда белгілі уақыттан ке»ін қанда спецификалық антидене тудыратын, аз уакытты бактериена және жануар ағзасының бөлек органдары мен ұлпаларына қоздырғыштың енуін тудыратын бруцелла дозасы айтылған. 
Қайдағы сияқты сиырда да Br. Abortus-қа төзімділік бар. Бұл жануар үшін орташа зарарлану дозасы көздің кілегейлі қабығына ендірілген 10 нан 100 млн. Микробды денеге жетеді. (М.М. Иванов,Е.С. Орлов және басқалары). Қолдан зарарлаған кезде қыздыргыш дозасымен инкубациялық кезеңнің ұзақтығы анықталады. Бірақ ол үшін группадағы жануарлардың массасы мен жасы бірдей болулары керек. 
Латентті микроблоздың қалпы, яғни ағзада қоздырғыш тіршілік ете тұра, ана органдарын зарарламауы, адам мен жануарлардың әртүрлі инфекциялық ауруларының біліну қалпы екенін естен шығармау қажет. 
(А.Зильбер, 1958) 
А.Триленко (1956),Плане (Plomet, 1971) және басқа авторлар көрсетуінше, инфекция көзі болып қалыпты бұзалау кезіндегі бруцелла бөлетін сиырлар да жатады. 
Бұдан шығатын қорытынды, бруцелла инфекциясының ең кішкене аз деген көзінің өзі қауіпті, себебі бұл ошақтан жануар анасына әлсін-әлсін ең минимальды дозасының енуінің өзі инфекция активизациясына және клиникалық бруцеллезге әкеліп соғуы мүмкін. (Трипенко А.,1976) 

Келісілді Бекітілді 
Казталовка ауданының Батыс Қазақстан 
Бас мал дәрігері облысынын 
Утаргалиев С.С. Казталовка ауданы- 
Батыс Қазақстан облысы ның әкімі Даутов С.Н. 
«10» караша 2004 ж. «10» караша 2004 ж.

Казталовка ауданында бруцеллезді жою шараларын өткізудің күнтізбелік жоспары. 
№ Шаралар Орындау мерзімі Жауаптылар Ескерту 
1 Диспансерлеу Жылына 2 рет, көктемде көзде. Бас мал дәрігері 
2 Анықталған ауру малдарды оқшаулау және жою үнемі Бас мал дәрігері Ауру мал тез арада сойылуы тиіс 
3 Вакцинациялау (штамм 82) Жылына 1 рет Бас вет инспектор 3-9 ай аралығындағы бұзаулар ғана және 1 жылдан кейін ревакцинация жасайды 
4 Шектеу енгізу Ауру анықталғаннан кейін Аудан әкімі 
5 Ауру малдарын залалсыздандыру 1 рет Бас вет инспектор 
6 Мал дәрігерлік ағарту жұмыстарын жүргізу Жылына 1 рет Бас вет инспектор

Эпизоотологиялық тексеру карточкасы 
Батыс Қазақстан облысы, Казталовка ауданы Жалпактал ауылы. 
Хабар: «9» қазан 2004 ж. Жіберілді. 
Тексеру: «10» қазан 2004 ж. басталып 10 қараша 2004 ж. аяқталды. Ауру түрі бруцеллез, мүйізді ірі қара малбасы – 1208. Ауру мал саны 55, оң нәтиже бергендер25, өлтірілгені 35, өлгені 0. Басжам диагноз: мүйізді ірі кара бруцеллезі. 
Уақыты: 10 караша 2004 ж. Диагноз дәлелденді 10 караша 2004 ж. Соңғы диагноз мүйізді ірі қара бруцеллезі. 
Уақыты: 11 караша 2004 ж. Бұрын осы аурумен ауырып жазылған 36, құжат бойынша 40, қашан 1 қараша 2003 ж. 
Аурумен күрес шаралары. 
Оқшауланған уақыты 9 қараша 2004 ж. Шек салынған күн 10 караша 2004 ж. Саналған уақыты 10 караша 2004 ж. Зарар сыздандыру мерзімі 20 караша 2004 ж. 
Аурудан сақтандыру шаралары: 
Сақтандыру шаралары вакцинация куні 90 караша 2004 ж. 
Препарат Противобруцеллезная сухая вакцина из штамма Br.abortus 82. Сериясы 20 гос контроль 36 
Дайындалған мерзімі 25 тамыз 2004 ж. 
Жарамдылық мерзімі 6 ай. 
Егу дозасы: 3-айдан 9-айға дейінгі бұзауларға 2 мл. Тері астына. Ересек малға 5 мл. Тері астына. 
Эпизоотологиялық ошақтар туралы мәліметтер 
Соңғы екі жыл бойы бруцеллез аурунан сәтсіз деп саналып келеді. Аурудан таза емес деп жарияланған күннен бастап, бруцеллезге оң нәтиже беруіне байланысты ауданда екі жыл барысында 200 сиыр малы жойылды. 
Ауруды уақытында анықтау ушін бруцеллезге індеттік жағдайға байланысты жылына бір немесе екі рет малдарды жоспарлы жаппай диагностикалық тексеруден өткізіледі. Бруцеллезге тән іне тастаудың басталу белгілері немесе басқа симптомдарды байқаса, малды дереу оқшаулайды. 
Аурудан сәтсіз болуына байланысты шаруашылық ұйымдастыру, санитарлық және арнайы малдәрігерлік шаралар енгізілген арнайы даярланған календарлық жоспар саыуқтырылы\уда. 
Ауру анақталған жеке мал иелерін, турін, мал басы тексеріледі және оң реакция бергендерін олардан алынған төлдермен қоса оқшаулайды және 15 күннен кешіктірмей етке тапсырылуын қадағалайды. 
Биыл жарақаттауына байланысты сойылған сиырды мал дәрігерлік сараптау барысында, оның жатырында зақымдану ошақтары табылды. 
Бактериалогиялық зерттеу көмегімен бруцеллез қоздырғышының Br.abortus түрі бөлініп алынады. 
Соңғы жылдары аудан тұрғындарының бойдақ малдарын табындар құрылып, жаз бойы бағымда болады. Сол бағымдағы табындар мал дәрігер мамандарымен тексеріліп тұрады. Қысқы мезгілде малдар әр мал иесінің қора жайларында ұсталынады. Аурудың аудан аумағында сақталып қалуына, аудан тұрғындарының жеке малдарын түгелдей көктемгі және күзгі диспансеризациялауға апармауы, себебі балып тур және кейбір іш тастау фактілері айқындалмай, мал иелерінің жасырып қалуы орын алуда. 
Қорытынды: мүйізді ірі қара арасында бруцеллез инфекциясыныңкеңінен таралуына байланысты аудан аумағындаға мал басын толығымен ссрологиялық зерттеуден өткізіп ауру анықталған малдар дереу жойылып, тұрған орындары зарарсыздандырылуы керек. Және ауданаумағындағы барлық аталық малдар (бұқалар) қатаң есепте болуы тиіс және ай сайын брузеллезге тексріліп тұруы қажет. 
Сонымен қатар аудандық аумақтаң басқармада жұмыс жасайтын мал дәрігер мамандарын осы ауруға байланысты шаралар жауапкершілікпен жүргізілуін қолға алу керек. 
Медицина қызметі бір ай ішінде аудан аймағында анықталған ауру мал иелерінің от басы бруцеллезге зерттеуге баса назар аударуы қажет. 

Казталовка ауданының эпизооталогиялық картасы. 

Жоспарға түсіндерме 
Жұқпалы аурулардың тарлуының алдын алу үшін және шығынды шама келгенше азайту үшін , ауруды уақытында анықтап оны емдеу қажет. 
Бруцеллез ауруы тек мүйізді ірі қара малын ғана емес, сонымен қатар адамды да ауыртады. Бұл аурудың көріністері айқын білінбейді, сондықтан бұл ауруды анықтау арнайы бактериалогиялық зерттеулер арқылы жүзеге асады. Ауданда малдар түгел дерлік жеке шаруашылықта болғандықтан, малдардың бұл ауруға шалдығуы және әрі қарай таралуы тек мал иелеріне байланысты десек қате болмас. Өткені қазіргі таңда мал көптеген от басылардың кун көрініс көзі, сондықтан малдың ауырғандығын жасыру фактілері тіркеліп отыр.Мүйізді ірі қара арасында бруцеллез ауруы негізінен жыныстық жолмен таралып отыр, сондықтан аудан аймағындағы әрбір бұқа қатаң түрде бақылаудабалу керек. 
Негізінен қорыта айтқанда шаруашылық ұймдастыру, санитарлық және арнайы мал дәрігерлік шаралар , жоспар бойынша сақтандыру. 

Қорытынды 
Курстық жұмысты қорытындылай келе, мынадай ой туйдім. 
Осы курстық жұмысымды жазуға мен Казталовка ауданының бруцеллез ауруына қарсы жүргізіліп жатқан күнтізбелік жоспарымен таныстым. 
Казталовка ауданында мүйізді ірі қара арасындағы бруцеллез ауруы көптеп кездеседі және жыныстық жолмен тарап отыр. Сондықтан бұл аурудың алдын – алу мақсатында мына шараларды ұйымдастыруды ұсынамын: 
Малды тек бруцеллезге сәтті шаруашылықтан алу. 30 кундік карантинге қойып , бруцеллезге тексеріп, нәтижесі теріс болған жағдайда ғана табынға қосу керек; 
Бруцеллезге диагностикалық тексеруді жылына екі рет жүргізу керек; 
Бпуцеллез белгісі бар малды тез ақшаулап, орнындезинфекциялайды; 
Алдын-алу мақсатында вакциндеу жүргізу қажет; 
Адамға жұқтырмас үшін сутін қайнату мен өңдеу арқылы ерітілген шикі майға айналдырып, қалған сутті пастерилизация жасау керек; 
Ауру емделмейтін болғандықтан етке тапсыру керек. 
Ауру шыққанда шарушылықтың тартатын қаржылық шығындарын ескерсек, бруцеллез ауруын болдырмай алдын-алған экономикалық жағынан тиімді, әрі жануар мен қоса адам да ауыратынын ескерсек алдын-алған денсаулықтың кепілі болады дегім келеді.